Różański - Gwiazdnice – Stellaria w fitoterapii.

[DajanaG]

Gwiazdnice – Stellaria w fitoterapii.

Rodzaj gwiazdnica – Stellaria należy do rodziny goździkowatych – Caryophyllaceae.W ziołolecznictwie praktycznym wykorzystywane mogą być różne gatunki gwiazdnicy, choć najbardziej popularne jako lek są: gwiazdnica pospolita /niem.  Vogelmiere, fr. Mauron des oiseaux, ital. Centocchio comune, retorom. Sandustgel da giaglina da champ/ (ptasie ziele, muchotrzew, ptasia mięta, kuroślep, kurzyślep) – Stellaria media (L.) Villars = Alsine media Linne (patrz: https://rozanski.li/?p=409) i gwiazdnica gajowa niem. Hain-Sternmiere, fr. Stellaire des bois; ital. Centocchio dei boschi; retorom. Sandustgel da giaglina da guaud/ – Stellaria nemorum L. Gwiazdnice (np. gwiazdnica gajowa) są często mylone z kościenicą /niem. Wassermiere; fr. Stellaire aquatique; ital. Centocchio aquatico; retorom. Minuarta aquatica/– Myosoton aquaticum (L.) Moench, i jak zauważyłem do tego stopnia, że w dawnej medycynie ludowej oba gatunki mogły być stosowane zamiennie i dowolnie. Nie zmienia to jednak faktu, że profil chemiczny obu rodzajów jest podobny, wytwarzają saponiny trójterpenowe, alkohole cukrowe, kwas elagowy, ferulowy, p-kumarowy, ponadto kwercetynę i kemferol. Działają też podobnie: wykrztuśnie, moczopędnie i żółciopędnie z efektem ochronnym na miąższ wątroby (przed mikotoksynami, stłuszczeniem i marskością po zatruciach ksenobiotykami). Surowcem jest świeże i suche ziele – Herba Stellariae, zbierane w czasie kwitnienia. Świeże i młode części gwiazdnicy i kościenicy są smaczne i pożywne, mogą posłużyć do sporządzania sałatek wiosennych z dodatkiem oleju lnianego, albo konopnego lub oliwy z oliwek, o działaniu odtruwającym i żółciopędnym. Dobrze komponuja się z Lepidium (Maca), rzeżuchą, rzepą,  ziarnopłonem, czosnaczkiem, czosnkiem (także niedźwiedzim), rukwią, czy nasturcją.

W przypadku parzenia suchego ziela: 1-2 łyżki rozdrobnionego surowca zalać 1 szklanką wrzącej wody; odstawic na 20-30 minut, przecedzić, dodać miód lub sok owocowy. Wypić małymi porcami w ciągu dnia. Przy nieżycie układu oddechowego (zaflegmienie, zapalenie zatok, chrypka, przeziębienie) stosować do 2 szklanek naparu dziennie. Przy chorobach wątroby, jako środek odtruwający, żółciopędny pić napar na czczo 1 raz dziennie. Dodatkowo wyreguluje wypróżnienia. Świeże ziele roztarte z masłem lub tranem, albo olejem lnianym przyspiesza gojenie ran, oparzeń, wyprysków i odleżyn. Przy mokrych odleżynach, wypryskach do maści z gwiazdnicy można dodać do 5% tlenku cynku, albo do 2% tlenku lub subgalusanu bizmutu. Wartościowy jest również sok, macerat i napar ze świeżego ziela kościenicy lub gwiazdnicy. Na zimę sok lub macerat z gwiazdnicy/kościenicy zamrozić w torebkach do lodu.

W Posce można pozyskiwać do fitoterapii również inne gatunki gwiazdnicy: gwiazdnica bagienna – Stellaria alsine Grimm, gwiazdnica trawiasta – Stellaria graminea Linne, gwiazdnica wielkokwiatowa – Stellaria holostea Linne, gwiazdnica długolistna – Stellaria longifolia Willdenow, gwiazdnica błotna – Stellaria palustris Retzius.

W starych lekospisach niemieckojęzycznych można znaleźć gwiazdnicę (Alsine media L. = Stellaria media Vill.) pod nazwami Vogelkraut, Vogelmiere, Sternmiere, Sternakraut, Hühnerdarm, Mäusedarm). W nazewnictwie łacińskim surowiec – ziele gwiazdnicy – Herba Alsines lub pod nazwą syn. Morsus gallinae.

Prof. D.C. Wittstein (1883 r.) opisał przydatność gwiazdnicy w leczeniu stanów zapalnych oka (doustnie i zewnętrznie), krwioplucia, hemoroidów i zapalenia gruczołu mlekowego.