Różański - Przymiotno kanadyjskie – Erigeron canadensis L. w fitoterapii praktycznej.

[DajanaG]

Przymiotno kanadyjskie – Erigeron canadensis L. w fitoterapii praktycznej.

Przymiotno kanadyjskie (niem. Kanadisches Berufkraut; fr. Vergerette du Canada; ital. Saepolla canadese; retorom. Rigera canadaisa) – Erigeron canadensis Linne = Conyza canadensis (Linne) Cronquist należy do rodziny złożonych – Compositae = Asteraceae. Jest rośliną pospolitą w naszym kraju, uciążliwym chwastem, pochodzącym z Ameryki Północnej. Osiąga wysokość 20-80 cm, ale zdarzają się okazy mające 120 cm wys. Wytwarza cienki wrzecionowaty korzeń, łodyga jest prosta, szorstka, owłosiona, w górze miotlasto rozgałęziona. Liście lancetowate, zaostrzone, szorstko owłosione i szczeciniasto orzęsione. Koszyczki kwiatowe drobne, liczne 0,3-0,5 cm szer., skupione. Okrywy o liściach szeroko obrzeżonych. Kwiaty brzeżne nibyjęzyczkowe, brudnobiałe; wewnętrzne kwiatu rurkowate obupłciowe. Owocem jest niełupka, podługowata, 1,25 mm dł., 0,25 mm szer. i o2 mm gr., spłaszczone, podłużnie płytko bruzdowana, szarobrunatna. Kwitnie od lipca do października. Jest rośliną roczną, jarą i ozimą. Występuje na nieużytkach, ugorach, w zasiewach zbóż, w uprawach okopowych, w sadach, przy kompostach, na śmietniskach, gruzowiskach, zrębach, na przydrożach.

Surowcem jest ziele i korzeń przymiotna kanadyjskiego – Herba et Radix Erigerontis canadensis (w polskiej literaturze powielana jest mylna nazwa łacińska surowca Herba Erigeronis, ze zgubiona literką “t”). Korzeń najlepiej zbierać z roślin dużych rozmiarowo. Ziele pozyskiwać w czasie kwitnienia i owocowania, można wraz z korzeniem. Suszyć w przewiewnym, zaciemnionym miejscu, w temp. do 40 stopni C. Korzenie w temp. do 50 stopni C, po szybkim obmyciu i osuszeniu.

W aptekach i sklepach zielarskich dostępny jest preparat Hemorigen – tabl. zawierające 50 mg wyciągu gęstego z ziela przymiotna (rozpuszczalnikiem jest spirytus 96%). Kilka lat temu w handlu był dostępny również płynny wyciąg z ziela przymiotna (intrakt).

Przymiotno kanadyjskie zostało opisane przez prof. G.C. Wittstein’a w 1883 r. pod nazwą Herba Erigerontis canadensis (Berufkraut kanadisches). Pierwszych analiz chemicznych zioła dokonał Cornelius de Puv: olejek eteryczny z narkotycznym składnikiem, garbniki, kwas galusowy. Ziele było parzone i podawane przy czerwonce oraz biegunkach różnego pochodzenia (zioło przeciwbiegunkowe, ściągające). Dr Smith rozpropagował przymiotno jako lek w 1812 r. W medycynie ludowej Ameryki Północnej ziele przymiotna było i jest używane w leczeniu czerwonki, nieżytu przewodu pokarmowego oraz trudno gojących się ran. W 1855 r. Wilson opublikował doniesienia o zastosowaniu przymiotna w hamowaniu krwawień macicznych. Również w homeopatii Erigeron używany jest do leczenia chorób związanych z krwawieniami (krwawienia z płuc, nosa, dróg moczowych, przewodu pokarmowego, krwotoki maciczne, po wyrwaniu zęba). Dr Fr. Oesterlen (1861 r.) wymienia Erigeron canadensis, powołując się na prace Wilson’a i użyciu zioła przy krwawieniach macicznych.

Jak podaje dr G. Madaus (1935 r.) przymiotno zawiera w olejku eterycznym limonen, dipenten, d-alfa-terpineol i metyloetylooctan. Dr Wehmer (1931 r.) wymienił wśród składników czynnych przymiotna kwas galusowy i garbniki. Dr G. Madaus (1935 r.) zaleca przymiotno w krwawieniach ginekologicznych (także w menopauzie), krwiomoczu, krwawieniach z przewodu pokarmowego, nosa, płuc, dziąseł, przy krwiopluciu i hemoroidach. Zdaniem Geiger’a Herba cum Floribus et Seminibus Erigerontis canadensis jest najlepszym surowcem (ziele przymiotna z kwiatami i nasionami). Dragendorff zaleca jako surowiec ziele z owocami przymiotna.

Prof. Lewis W.H. (2003 r.) wymienił liście Erigeron canadensis (Fleabane) jako surowiec stosowany do sporządzania leków pomocnych w terapii chorób układu moczowo-płciowego. Wyciąg z korzeni (root) używany był w leczeniu upławów (Leukorrhea). Fleabane (Horseweed) zaliczył o środków przeciwcukrzycowych w tradycyjnej medycynie.

Dziś wiemy, że ziele przymiotna zawiera glikozydy fenolowe (erigerozyd), fenolokwasy (kawowy, galusowy, syryngowy, waniliowy), katechol, flawonoidy (kwercetyna), olejek eteryczny 0,33-0,66%, w suchym surowcu 0,2%), fitosterole (stigmastenol, stigmastadienol, spinasterol, sitosterol), skutelarozyd, skutelareina (2.5%).

Działanie: przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, ściągające, moczopędne, przeciwreumatyczne, antyseptyczne. Zewnętrznie jako środek przeciwzapalny, obkurczający rozszerzone pory, przeciwłojotokowy, zwężający rozszerzone naczynia krwionośne, gojący rany i wypryski.

Wskazania: stany zapalne przewodu pokarmowego, nieżyt jelit i żołądka, choroba wrzodowa, zespół zaburzonego wchłaniania, zespól jelita nadwrażliwego, nowotwory jelit i żołądka; zapalenie uchyłków jelita; gruźlica, zapalenie oskrzeli, płuc i opłucnej, nowotwory narządów płciowych, mięśniaki, nadmierne krwawienia miesiączkowe, upławy, stany zapalne i przerost gruczołu krokowego; zapalenie nerek i pęcherza moczowego, krwiomocz, zapalenie odbytu, świąd odbytu, hemoroidy; stany zapalne naczyniówki oka, zapalenie spojówek, wysięk ze spojówek, nadmierne łzawienie oczu, ropne zapalenie powiek; skłonności do krwawień z nosa; reumatyzm, dna (artretyzm), stany zapalne dziąseł i gardła.

Do płukania jamy ustnej i narządów płciowych przy stanach zapalnych i infekcjach, owrzodzeniach, nadżerkach. Do płukania włosów przy łojotoku i łupieżu, wypryskach, ropniach, zadrapaniach. Do okładów na trudno gojące się rany i wypryski, liszaje, owrzodzenia. Sproszkowane ziele zmieszane z glinką i bentonitem (1:1:1), rozrobione z gorącą wodą na papkę: do maseczek na twarz z mokrymi wypryskami, trądzikiem, łojotokiem i rozszerzonymi porami.

Przeciwwskazania: choroba zakrzepowa.

Dawkowanie:

Sproszkowane ziele przymiotna kanadyjskiego – Pulvis Erigerontis: 1 płaska łyżeczka 3 razy dziennie, na miodzie, dobrze popić gorąca herbatą. Kuracja trwa 2-3 tygodnie.

Napar – Infusum Erigerontis: 1 łyżka suchego rozdrobnionego ziela na 1 filiżankę/szklankę wrzącej wody. 3 razy dziennie po filiżance lub szklance takiego naparu. 2 łyżki rozdrobnionego ziela świeżego na filiżankę wrzącej wody: parzyć pod przykryciem 30-40 minut, przecedzić. pić 3 razy dziennie. Stosować 2-3 tygodnie. Napar nadaje się również do okładów na oczy (25-30 minut), przemywania skóry, płukanek.

Intrakt – Intractum Erigerontis: 1 część surowca świeżego i rozdrobnionego zalać 3 częściami gorącego alkoholu 40-50%, odstawić w szczelnym słoju na minimum 7 dni, przefiltrować. Zażywać po 5-10 ml 2 razy dziennie przez 2-3 tygodnie. Podobnie działa i stosować nalewkę na świeżym zielu.

Tabletki Hemorigen dostępne w handlu – działają skuteczniej w większych dawkach, niż są oficjalnie polecane.