Kasztan

[Mariusz]

Kasztanowiec – Aesculus w fitoterapii

 

Kasztanowiec zwyczajny – Aesculus hippocastanum L. zaliczany jest do rodziny Hippocastanaceae, czyli kasztanowcowatych. Z drzewa tego pozyskiwane jest do celów leczniczych kora – Cortex, owoc – Fructus, nasienie – Semen, kwiat – Flos, liść – Folium, pączek – Gemmae oraz gałązki – Turio Hippocastani.
Niedojrzałe owoce (owocnia z nasieniem łącznie) zbierane powinny być w lipcu. Nasiona, po odjęciu kolczastej owocni zbierane są w pełni dojrzałości. Kwiaty zbierane powinny być w początkach i w czasie kwitnienia. Korę można zbierać wiosną lub jesienią z młodych gałązek. Pędy 1-roczne najlepsze są wiosną, wraz z pączkami. Pączki najwartościowsze są na przedwiośniu i wiosną. Liście bogate w witaminę K należy zbierać w maju i czerwcu. Surowce nie wolno suszyć w temperaturze powyżej 50 stopni C. Kwiaty i liście wrażliwe są na światło, dlatego suszyć je w półmroku.
Ze świeżych pączków i pędów po rozdrobnieniu (zmieleniu) sporządza się cenny intrakt. Także ze świeżych niedojrzałych owoców można przygotować intrakt.
W sprzedaży znajdują się: kwiat, kora i intrakt z kasztanowca – Flos, Cortex et Intractum Hippocastani. Spośród gotowych prostych preparatów z kasztanowca wyróżnić można:
1.Tabletki, kapsułki, drażetki zawierające określoną ilość składników czynnych z kasztanowca (standaryzowane na zawartość escyny), np. Aescin (tabl. zawierające 20 mg escyny), Esceven (tabl. zawierające 2,5 mg escyny), Venotonin (kapsułki zawierające 20 mg escyny), Venoplant (tabletki zawierające 50 mg escyny), Venastat (kaps. zawierające 50 mg escyny), Reparil (draż. zawierające 20 i 40 mg escyny), Aesculaforce (tabl. powl. zawierające 20 mg escyny).
2.Żele, maści z reguły standaryzowane na zawartość escyny, np. żel kasztanowcowy Gemi, Aescin, Esceven, Flogencyl, Sapoven, Venitan, Vescin.
3.Ampułki, np. Reparil – amp. 5 mg escyny.
Już z powyższych opisów wynika, że zawartość składników czynnych podawana jest w przeliczeniu na escynę.
Do składników kasztanowca należą:
1.Liście i pączki: kumaryny (eskulina, fraksyna, fraksetyna, eskuletyna, skopolina, skopoletyna), żywica bogata w terpeny, fitochinon (witamina K), flawonoidy (kwercetyna, kwercytryna, kemferol, rutyna, astragalina), garbniki, alantoina, kwas alantoinowy, saponiny oleananu (pączki i młodziutkie liście), małe ilości katechin.
2. Kora, pędy, nasiona, owoce: saponiny oleananu 3-6%, pędy i kora około 3%, nasiona i owoce powyżej 4% (nawet 13%); garbniki, kumarynowce (do 5%): eskulina, fraksyna, skopoletyna; flawonoidy (kwercetyna, kemferol, kwercytryna); kwasy: octowy, masłowy, izomasłowy, tyglinowy, angelikowy, glukuronowy, kumarowy); flawony 0,15%.
Składnikami czynnymi kasztanowca są przede wszystkim saponiny i kumaryny z flawonoidami:
Eskulosaponina dająca po hydrolizie escygeninę C₃₀H₄₈O₅, kwas glikuronowy, pentozę i glukozę.
Glikozydy flawonowe: eskulina C₁₅H₁₆O₉, dająca po hydrolizie eskuletynę C₉H₆O₄ i glukozę, kwercytryna C₂₁H₂₂O₁₁, dająca po hydrolizie kwercetynę C₁₅H₁₂O₇ i ramnozę; fraksyna C₁₆H₁₈O₁₀, dająca po hydrolizie fraksetynę C₁₀H₈O₅ i glukozę.
Wyciągi z liści kasztanowca zwiększają krzepliwość krwi i wzmacniają oraz uszczelniają naczynia krwionośne, pobudzają regenerację tkanek, np. gojenie ran. Wykazują silne właściwości przeciwzapalne.
Wskazania: obniżona krzepliwość krwi, kruchość i przepuszczalność naczyń krwionośnych. Stan zapalny gałki ocznej i spojówek. Stany zapalne skóry. Trudno gojące się rany.
Preparaty:
1.Napar: 1 łyżkę liści zalać 1 szklanką wrzącej wody, przykryć, odstawić na 20-30 minut, przecedzić. Pić 4 razy dziennie po 1 szklance przez 3-4 tygodnie.
2.Sproszkowane liście: liście wysuszyć i zmielić na proszek. Zażywać 3 razy dziennie po pół łyżeczki, dobrze popić.
3.Miód kasztanowcowy: na każdą łyżeczkę sproszkowanych liści kasztanowca lub świeżych zmielonych liści kasztanowca dać 1 łyżkę czubatą miodu, 1 łyżeczkę świeżych lub suchych liści pokrzywy oraz 1 łyżeczkę gliceryny lub wódki (piołunówkę = absyntówkę lub orzechówkę), wymieszać. Zażywać 2 razy dziennie po 1 łyżce przez 1 miesiąc. Stosować przy osłabionych naczyniach krwionośnych, obniżonej krzepliwości, nadmiernym miesiączkowaniu, blednicy, osłabieniu ogólnym i gruźlicy.
Wyciągi z pędów i kory kasztanowca działają ściągająco, przeciwzapalnie, antyseptycznie, przeciwobrzękowo, przeciwwysiękowo, przeciwbiegunkowo, silnie żółciotwórczo i żółciopędnie, pobudzająco na wydzielanie soku żołądkowego, odkażająco i pobudzająco na gojenie ran, owrzodzeń, oparzeń, wyprysków.
Wskazania: stany zapalne naczyń krwionośnych, wysięki zapalne okołonaczyniowe, stany zapalne przewodu pokarmowego, zatrucia, choroby alergiczne, stany zapalne stawów, artretyzm, reumatyzm. Zewnętrznie: kontuzje sportowe, stany zapalne stawów, kaletek, krwiaki, wybroczyny, stany zapalne siatkówki, naczyniówki, białkówki i spojówek.
Kora kasztanowca długotrwale stosowana do płukania włosów leczy łupież, nadaje włosom wytrzymałość, zapobiega łysieniu, likwiduje siwiznę. Mocny odwar z kory kasztanowca ładnie i naturalnie zabarwia włosy na brązowy kolor.
Preparaty:
Odwar: 1 łyżkę zmielonych pędów lub kory zalać 1 szklanka wody, gotować 5 minut (do barwienia i wzmacniania włosów: 20-30 minut), odstawić na 20 minut, przecedzić. Uzupełnic brakującą ilość wody. Pić 3-4 razy dziennie po ½ szklanki przez 1-6 miesięcy. Po 1-2 miesiącach zrobić przerwę w kuracji na 1-2 tygodnie, po czym leczenie kontynuować.
Okłady (gaza, pieluchy namoczone w odwarze, waciki) nakładać na chore miejsca (w tym oczy) na 30-45 minut; stosować co 6 godzin.
Intrakt: 100 g młodych i świeżo zmielonych pędów kasztanowca zalać 500 g gorącego wina lub alkoholu 30-40%, odstawić na 7-10 dni, przefiltrować. Zażywać 2 razy dziennie po 5-10 ml (na wódce) lub 10-15 ml (na winie). Stosować również zewnętrznie do okładów i przemywania.
Pączki kasztanowca stosowane są do wyrobu intraktu, syropu, nalewki i naparu. Działają przeciwzapalnie, przeciwalergicznie, wykrztuśnie, moczopędnie, odtruwająco, regenerująco, przeciwzakrzepowo i wzmacniająco na śródbłonki naczyń krwionośnych. Hamują rozwój miażdżycy. Wyraźnie pobudzają regenerację tkanek. Szczególnie dobrze wpływają na elastyczność skóry. Leczą stany zapalne przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Nadają się do kuracji „czyszczących krew”.
Napar: 1 łyżkę rozdrobnionych świeżych lub suchych pączków zalać 1 szklanką wrzącej wody lub mleka. Odstawić na 15 minut, przecedzić. Osłodzić miodem. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance przez 2-3 tygodnie. W przypadku stanów zapalnych układu oddechowego: ½ szklanki naparu z miodem 4 razy dziennie przez 1-2 tygodnie.
Intrakt: 100 g świeżych lub suchych pączków zalać 300 g gorącego wina lub alkoholu 30-40%, odstawić na 7 dni, przefiltrować. Można osłodzić miodem lub sokiem owocowym (najlepiej żurawinowym, różanym, rokitnikowym, berberysowym, głogowym, kalinowym lub jarzębinowym). Zażywać 2 razy dziennie po 10-15 ml.
Wyciągi z kwiatostanu są bogate we flawonoidy. Uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, wzmagają diurezę, wspomagają odtruwanie organizmu, reguluja przemianę materii, hamują stany zapalne w organizmie, poprawiają krążenie mózgowe, obwodowe i wieńcowe. Hamują rozwój miażdżycy.
Zalecany jest intrakt z kwiatów oraz napar. Polecam intrakt kwiatowy sporządzony na winie wytrawnym (100 g świeżych kwiatów zalać 500 g gorącego wina). Taki intrakt można zażywać 2 razy dziennie po 15 ml lub 1 raz dziennie po małym kieliszeczku na dobrze krążenie krwi. Napar z 1 łyżki kwiatów na 1 szklankę wrzątku pić 2 razy dziennie po 200 ml przez 3-4 tygodnie.
Intrakt z niedojrzałych owoców lub dojrzałych rozdrobnionych nasion (1:5) zażywać 2 razy dziennie po 5-10 ml przez 2-6 miesięcy. Stosować również do okładów i wcierania, podobnie jak gotowy żel, krem, czy maść.
Wyciągi z niedojrzałych owoców i dojrzałych nasion służą do leczenia obrzęków pooperacyjnych, pourazowych, zaburzeń krążenia żylnego kończyn i mózgu, żylaków kończyn i odbytu (hemoroidów). Podawane są w przypadku udaru, obrzęku mózgu, w stanach zapalnych żył, przy zakrzepach, zawałach, w profilaktyce zakrzepicy. Wyciągi z owoców i nasion zmniejszają przepuszczalność ścian naczyń, przywracają elastyczność naczyniom krwionośnym, poprawiają krążenie obwodowe, mózgowe i wieńcowe. Usprawniają krążenie krwi w skórze. Przyśpieszają resorpcję płynów surowiczych w miejscu obrzęku. Hamują stan zapalny oraz odczyn alergiczny.
Dawkowanie preparatów standaryzowanych na zawartość escyny: 40 mg escyny 3 razy dziennie po jedzeniu przez 2-3 miesiące, następnie 40 mg escyny 2 razy dzienie.
Należy pamiętać, że liście kasztanowca zwiększają krzepliwość krwi. Natomiast pączki, owoc, nasiona kasztanowca zapobiegają powstawaniu zakrzepów (działanie przeciwzakrzepowe).
W razie wystąpienia nudności przy zażywaniu preparatów z owoców kasztanowca – zmniejszyć dawkę, stosować po jedzeniu lub też z dodatkiem kropli miętowych albo nalewki melisowej.
W leczeniu zapalenia odbytnicy, stanów zapalnych hemoroidów stosować delikatne lewatywy z odwaru z kory, niedojrzałych owoców lub nasion kasztanowca, z pędów kasztanowca, albo też gęsty wyciąg wodny w formie małych wlewów doodbytniczych (15 ml). W warunkach domowych można to uczynić za pomocą strzykawki zakończonej elastycznym wężykiem lub małej gruszki do lewatywy.