Sosna

[Mariusz]

Gemmae Pini – pączki sosny

Pączki sosny – Gemmae Pini  (niem./szwajc. Kiefernsprossen, Tannenspitzen, Tannensprossen, Föhrensprossen; ang. Sprouts of Pine; fr. Bourgeons de pin, de sapin) powinny być zbierane późną zimą i wiosną. Osobiście wolę pączki wiosenne, bowiem zawierają więcej olejku lotnego niż te zebrane zimą. Dopuszczalne jest odcinanie wierzchołków gałązek sosny wraz z pąkami – Turiones Pini. Mogą być pozyskiwane z różnych gatunków sosny, nie tylko z sosny zwyczajnej – Pinus silvestris L. (Pinaceae). Suszenie pączków trzeba przeprowadzić w temperaturze pokojowej. Podgrzane powietrze do 40 stopni C i wyższej zubaża surowiec w olejek eteryczny.

W pączkach i wierzchołkach pędowych sosny zawarte są: koniferol, koniferyna, kwas sapinowy, kwas pinitaninowy, kwas ceropinowy, flawanony (pinocembryna), żywica, garbniki, witamina C i olejek eteryczny (ok. 0,5%). Olejek sosnowy bogaty jest w alfa- i beta-pinen, beta-felandren, kamfen, karen, borneol, kamforę, octan bornylu, terpinen i limonen. Gorzka substancja w pączkach i pędach nosi nazwę pinipikryny.

Spirytusowe, olejowe, eterowe i olejowe wyciągi z pączków sosny upłynniają zalegająca wydzielinę śluzową w układzie oddechowym, wzmagają odruch migawkowy nabłonka, osuszają oskrzela i mają wpływ odkażający oraz rozszerzający drogi oddechowe oraz pobudzający na oddychanie. Wzmagają krążenie krwi, rozgrzewają, zwiększają wydzielanie moczu i potu, zmniejszają gorączkę. Działają też wyraźnie żółciopędnie i rozkurczowo na układ żółciowy. Wcierane w skórę pobudzają miejscowo ukrwienie, aktywują reakcje immunologiczne, pobudzają fagocytozę, zmniejszają odczuwanie bólu.

Wodne wyciągi powinny być przygotowywane na wrzątku, szybko i należy je pić gorące, bowiem parująca woda zabiera z leku cenne substancje aromatyczne. Większość aktywnych substancji sosny nie rozpuszcza się w wodzie, dlatego warto przed parzeniem surowiec rozdrobnić i skropić rumem lub spirytusem. Parzyć zawsze pod przykryciem, do 10 minut i zaraz wypić. Dobrym środkiem ekstrahującym jest wrzące mleko, mające strukturę emulsji. Taki napar mleczny-sosnowy dobrze jest wzbogacić w propolis, mleko i soki, szczególnie malinowy, poziomkowy, z owoców bzu czarnego, dzikiej róży.

Na szklankę lub filiżankę wrzącej wody lub mleka trzeba wziąć 2-3 g rozdrobnionego surowca. Pić 3-4 razy dziennie po 1 szklance lub filiżance naparu.

Nalewkę ze świeżych lub suchych pączków przygotować przez zalanie ciepłym alkoholem. Jeżeli zastosujemy rum, wódkę 40% proponuję najpierw zalać rozdrobniony surowiec spirytusem (zwilżyć, pognieść), potem dopiero alkoholem słabszym, najlepiej ciepłym (ale nie wrzącym!). Macerować przynajmniej 1 tydzień, przecedzić. Zażywać kilka razy dziennie po 1/2 łyżeczki, szczególnie przy przeziębieniu i stanach zapalnych układu oddechowego. Można dodawać do mleka. Proporcje: 1 część surowca na 3-5 części alkoholu.

Wyciągi z pączków na eterze etylowym są silne w działaniu: osuszające na drogi oddechowe, orzeźwiające, przeciwbólowe, ułatwiające oddychanie. 1 część świeżych lub suchych pączków (albo pędów) zalać 3 częściami eteru, szczelnie zakręcić i pozostawić na 1 tydzień. Zażywać po 10 kropli na cukrze lub miodzie.

W dawnej medycynie oficjalnej używano syrop z pączków sosnowych Sirupus Pini sylvestris, wodę z pączków sosnowych – Aqua Gemmarum Pini (250 cz. świeżych pączków macerowano 24 godziny wodą, potem poddawano destylacji uzyskany wyciąg), wyciąg z igliwia i wyciąg z pędów sosny (Extractum Pini sylvestris, Estractum Pini Foliorum), nalewkę sosnową złożoną z dodatkiem gwajakowca (drewno), owoców jałowca i drewna Sassafras) – Tinctura Pini composita.

Turiones Pini są w Pharmacopoeia Regni Poloniae z 1817 r.

Turio Pini  i Sirupus Pini  zawarto w Pharmacopoea Helvetica III z 1893 r. Również Pharm. Helvetica IV z 1907 r. zawiera opis Kiefernspitze (fr. Bourgeon de pin, ital. Turione di pino), czyli Turio Pini z Pinus silvestris L.

Obecnie w aptekach można nabyć syrop sosnowy z dodatkiem kodeiny (przeciwkaszlowy) oraz olejek eteryczny sosnowy. Olejek sosnowy używany jest do wcierania w miejsca obolałe, reumatycznie zmienione, wychłodzone i po urazach, dla uzyskania efektu przeciwbólowego i poprawienia krążenia krwi oraz limfy, zmniejszenia obrzęku. Olejek sosnowy nie należy do olejków wywołujących oparzenia skóry, jeśli go nie rozcieńczymy oliwą. Rozcieńczenie olejem z oliwek ułatwia jego rozsmarowanie i wnikanie w głąb skóry; przedłuży też działanie. Czysty olejek eteryczny szybko odparowuje ze skóry.

Olejek sosnowy nadaje się do inhalacji (kilka kropel na gorącą wodę, wdychać opary kilka razy dziennie) korzystnie działających przy zapaleniu zatok, zaflegmieniu oskrzeli i jamy nosowej oraz zapaleniu krtani. Prawdziwy olejek sosnowy można zażywać doustnie po 5-6 kropli na miodzie lub cukrze 3-4 razy dziennie przy nieżytach układu oddechowego i zaburzeniach w wydzielaniu żółci. Działa też umiarkowanie moczopędnie (do zwiększania diurezy lepszy jest olejek jałowcowy

[Mariusz]

Flos Pini masculinum – kwiat męski sosny w fitoterapii

Nadszedł czas na zbiór kwiatów męskich sosny – Pinus. Szczerze mówiąc obojętne jest z jakiego gatunku sosny pozyskamy kwiat męski, najczęściej będzie to pewnie sosna zwyczajna – Pinus sylvestris L., pospolita w naszych lasach. Kwiat męski sosny jest bardzo cennym surowcem zielarskim, ale trzeba go samodzielnie zebrać z natury lub własnej uprawy drzew. Oczywiście najlepszy jest kwiat tuż przed pyleniem, gdy straci pyłek jest mniej wartościowy. Nie polecam suszenia tego surowca, bowiem najcenniejszy jest w stanie świeżym.

Cechuje się sporą zawartości fitosteroli, flawonoidów, witamin (B, C), enzymów, cukrów, kwasów fenolowych, lignanów, fitohormonów i olejku eterycznego (pinen alfa i beta, borneol, octan bornylu, limonen, izoborneol, terpineol, karen, felandreny, kariofilen, kamfen).

Działanie: wykrztuśne, odkażające drogi oddechowe, antybakteryjne, odżywcze, wzmacniające, hipocholesterolemiczne (obniżające poziom cholesterolu we krwi), przeciwzapalne, moczopędne, rozgrzewające, przyspieszające wentylację płuc, pobudzające krążenie krwi (szczególnie ważne przy przeziębieniu).

Wskazania: choroby zakaźne, przeziębienie, osłabienie w okresie zimowo-jesiennym, stany zapalne przydatków u kobiet, zapalenie i przerost gruczołu krokowego, stany zapalne układu moczowego (wspomagająco), kaszel, chrypka, zapalenie oskrzeli i zatok; spadek odporności na zakażenia, miażdżyca; choroby autoimmunologiczne (wspomagająco).

 
Kwiat męski sosny, te należy zbierać do przygotowania leku; Widzim Stary, maj 2010 r.

Sposób przygotowania. Kwiaty męskie łatwo zbiera się rękoma, odłamując kwiatostany na szczytach pędów. Odłamywać wraz z otaczającymi łuskami ochronnymi. Nie przeszkadza obecność igliwia zebranego przypadkowo. Kwiatostany męskie sosny = Flos Pini masculinum wkładać do słoików zwilżając spirytusem i przesypując warstwowo cukrem lub zalewając miodem.

 

Ugniatać i rozcierać nieco drewnianą pałką. Na końcu dać trochę gorącej przegotowanej wody, znów zasypać cukrem i zwilżyć spirytusem, zakręcić i pozostawić w ciepłym miejscu, najlepiej na słońcu.

 

Dla stabilizacji składu można z cukrem dodać trochę kwasku cytrynowego lub askorbinowego krystalicznego, albo bursztynowego, fumarowego lub jabłkowego. Po kilku tygodniach (minimum miesiąc) odcedzić uzyskany ekstrakt. Dodać miodu (jeśli wcześniej ni był dodany), ewentualnie propolis lub sok malinowy. Możliwy jest dodatek dobrego czerwonego wina lub rumu dla konserwacji i wzmocnienia działania. Co kilka dni wstrząsać słoik z surowcem ekstrahowanym. W czasie wkładania surowca do słoików i przesypywania cukrem nie szczędzić spirytusu lub rumu, które dobrze ekstrahują składniki czynne kwiatów sosnowych. Aktywne substancje kwiatów sosny nie rozpuszczają się w wodzie. Zbyt mała ilość spirytusu uniemożliwi uzyskanie wartościowego wyciągu i należyte wypłukanie z ciał czynnych surowca. Zresztą osobiści polecam potem powtórnie ten sam surowiec zalać niewielką ilością gorącej wody z cukrem, dla odzyskanie tego co jeszcze zostało, przynajmniej tak zostawić na 3 dni, po czym połączyć z wyciągiem głównym.

 

Przechowywać w lodówce. Zażywać kilka razy dziennie po 1 łyżce. Nie należy wierzyć autorom, który twierdzą, że samo zasypanie surowca cukrem umożliwi uzyskanie gęstego syropu; surowiec zawiera zbyt mało wody, aby tak się stało, to nie są soczyste owoce.