Gorycznik pospolity

[Mariusz]

Gorczycznik pospolity – Barbarea vulgaris R. Brown jako depurativum et diureticum. Świetny też dodatek do szamponów.

Do rodziny kapustowatych – Brassicaceae, dawniej krzyżowych – Cruciferae należy rodzaj gorczycznik – Barbarea, którego ziele – Herba Barbareae jest wykorzystywane w fitoterapii. W Polsce pospolitym gatunkiem jest gorczycznik pospolity – Barbarea vulgaris R. Brown, który rośnie na wilgotnych i podmokłych glebach, szczególnie w pobliżu składowanego kompostu, na zapleczu gospodarstw, przy stawach, gliniankach, na skrajów olszyn śródpolnych i przy rowach melioracyjnych. Dorasta nawet do 70 cm wys.; liście dolne lirowato-pierzasto-dzielne, o 2-4 parach odcinków bocznych odwrotnie jajowatych, brzegiem ząbkowanych. Nasada liści jest uszkowata, a koniec liści okrągławo-jajowaty lub sercowaty. Kwiaty o płatkach 2 razy dłuższych niż działki, barwy żółtej. Kwitnie od maja do czerwca. owocem są łuszczyny, równowąskie 4-kanciaste, zakończone krótka szyjką. Owoce mają długość 1,5-2,5 cm. W Szwajcarii również pospolity, znany pod nazwami: niem./szwajc. Gemeine Winterkresse, Gemeines Barbarakraut; fr. Herbe de Sainte-Barbe; ital. Erba di Santa Barbara comune; retorom. Carschun d’enviern; ang. Bitter Cress, Yellow Rocket, Winter Cress. Jest to roślina euroazjatycka.

Składniki czynne: glukozynolaty (glukobarbaryna = (S)-2-hydroxy-2-phenylethylglucosinolate, glukonasturcyina, synigryna = allylglucosinolate), enzym mirozynaza rozkładająca glikozydy siarkowe do lotnych olejków gorczycznych, śluzy, karoten, sole mineralne (wapń, fosfor, siarka), witamina C (130 mg/100 g), witamina U (S-metylmetionina) – o działaniu przeciwwrzodowym. Aminokwasy siarkowe, korzystnie wpływające na włosy i paznokcie (cysteina, metionina).

Działanie: czyszczące krew, moczopędne, żółciopędne i żółciotwórcze, przeciwszkorbutowe, pobudzające spermatogenezę (rozwój plemników), zwiększające wydzielanie soku żołądkowego i jelitowego, poprawiające trawienie tłuszczów. Przetwory ze świeżego gorczycznika zażywane na czczo mają wpływ przeciwpasożytniczy. Glukozynolaty gorczycznika (wyciągi ze świeżego ziela) odstraszają owady, np. mrówki.

Wskazania: kuracje odtruwające, zmieniające tempo przemiany materii, żółciopędne i żółciotwórcze. Przyspieszanie gojenia owrzodzeń żołądka i dwunastnicy – tylko przetwory ze świeżego ziela. Nieżyty układu oddechowego – w naparach, maceraty. Nadciśnienie, zmiany miażdżycowe – nalewka, intrakt na świeżym zielu. Zaburzenia trawienia – napar, macerat. Niedostateczna liczba plemników w nasieniu, osłabienie plemników – macerat, napar, wyciąg olejowy, najlepiej przetwory ze świeżego ziela.

Przedawkowanie objawia się bólami brzucha oraz podrażnieniem nerek.

Przeciwwskazania: laktacja, ciąża.

Preparaty i dawkowanie:

Napar – Infusum: 1 łyżka świeżego lub suchego ziela na 1 szklankę wrzącej wody; pić po 5-10 minutach od zaparzenia, 2 razy dziennie po 1 filiżance. Początkowo rozgrzewa i pobudza krążenie krwi, ale potem daje efekt obniżenia ciśnienia krwi, podobnie jak czosnek. Pobudza oddychanie, udrażnia drogi oddechowe. Hamuje rozwój bakterii. Usprawnia oczyszczanie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny śluzowej i ropnej. Napar ze świeżego ziela silnie wzmaga wydzielanie moczu i potu, pobudza trawienie i pędzi żółć.

Olej gorczycznikowy – Oleum Barbareae: 1 część świeżego ziela skropić spirytusem i zalać 5 częściami oleju z oliwek, odstawić na 7 dni, przefiltrować. Zażywać 1 raz dziennie po 1 łyżce jako środek zapobiegający atonii przewodu pokarmowego, żółciopędny i przeciwkamiczy. Po dłuższym zażywaniu, ponad 1-miesięcznym obniża poziom cholesterolu we krwi.

Macerat ze świeżego ziela – Maceratio: 2 łyżki świeżego rozdrobnionego ziela zalać 1 szklanką letniej wody, odstawić na 4-6 godzin, przecedzić. Pić jako środek fitoncydowy, odżywczy, metaboliczny i moczopędny, po 1/2 szklanki. Przechowywać w lodówce nie dłużej niż 1 dzień. Stosować 3 razy dziennie.

Nalewka na świeżym zielu – Tinctura Barbareae: 1 część surowca na 5 części ciepłego alkoholu 40-60%; po tygodniu przefiltrować. Zażywać 1-2 razy dziennie po 1 łyżeczce.

Szampon. Nalewka sporządzona w proporcji 1 cz. surowca – świeżego zmielonego ziela gorczycznika na 3 części alkoholu 40% jest doskonała jako dodatek do szamponów (wybrać szampon neutralny, jako bazę). Na każde 100 ml szamponu można dać 15-20 ml nalewki. Pobudza ukrwienie skóry owłosionej, zapobiega wypadaniu włosów, wzmacnia cebulki, poprawia strukturę włosów. Działa podobnie jak szampon z czarnej rzepy, szczególnie korzystnie przy łupieżu, wypadaniu i nadmiernej łamliwości włosów.
Wyciąg ze świeżego ziela gorczycznika na spirytusie 70% 1:5 nadaje się do wcierania we włosy, po umyciu, dla ich wzmocnienia, nadania puszystości i połysku (używać jak wodę pokrzywową).

Preparaty z gorczycznika mają specyficzny smak i zapach, przypominający kapustę wymieszaną z gorczycą, dlatego nie będą lubiane przez wszystkich ludzi. Świeże listki dodawane są do sałatek odtruwających i wzmacniających, korzystnie działających przy skłonnościach do kamicy żółciowej i zastojach żółci