Wiesioł

[Mariusz]

Wielosił – Polemonium w praktycznej fitoterapii.

Rodzina Polemoniaceae, czyli wielosiłowate liczy 15 rodzajów i 300 gatunków. Rodzaj Phlox obejmuje 67 gatunków, a rodzaj wielosił – Polemonium 50 gatunków.

Dzisiaj poświęcę nieco uwagi wielosiłowi – Polemonium, który jest bardzo cenną, ale niestety mało popularną rośliną leczniczą. Wielosił można pozyskać z natury lub z własnej uprawy. Chodzi o wielosił błękitny – Polemonium caeruleum Linne (szwajc./niem. Himmelsleiter, Blaues Sperrkraut; fr. Polemoni bleue; ital. Valeriana greca; retorom. Polemonia). Jest rzadką rośliną północnej i wschodniej części niżu. Sprzedawany w wielu szkółkach ogrodniczych, o kwiatach białych i błękitnych (teraz jest okres kwitnienia wielosiłu, od maja do lipca). W Szwajcarii występuje w kantonach: Graubünden, Wallis, Solothrn, Jura, Bern.

 

 

 
Polemonium caeruleum L.; Swarzędz-Zalasewo, maj 2010 r., o kwiatach błękitnych i fioletowych

Zarówno ziele, jak i korzeń wielosiłu – Herba, Radix Polemonii to surowce saponinowe (w rzeczywistości jest to kłącze z korzeniami). Wielosił zawiera saponiny triterpenowe, pochodne oleanu (camelliagenina E, theasapogneol A, dezacylpolemoniumgenin B, barringtogenol C i R-1-barrigenol). Flawonoidy reprezentowane są przez kemferol i kwercetynę.  Korzenie i ziele zawierają nieco olejku eterycznego, żywice z triterpenami, glikozydy saponinowe i terpenowe, fenolokwasy. Saponiny wielosiłu niszczą grzyby, szczególnie Candida tropicalis, Candida albicans i Torulopsis glabrata, co może zostać wykorzystane w terapii infekcji patogennymi drożdżakami. W korzeniach i kłączach zawartość saponin może wynosić 25-30%.

Działanie: napotne, moczopędne, “czyszczące krew”, uspokajające, wykrztuśne, ale zarazem hamujące kaszel i ułatwiające oddychanie, fungistatyczne, bakteriostatyczne, pierwotniakobójcze, przeciwwzdęciowe. Saponina A z Polemonium caeruleum L. w roztworze 0,06% działa plemnikobójczo. Saponiny wielosiłu mają wpływa odtruwający i przeciwmiażdżycowy (obniżają poziom cholesterolu we krwi).

Jak podają rosyjscy autorzy, wyciąg z wielosiłu działa 8-10 razy silniej uspokajająco niż kozłek (valeriana).

Wskazania: infekcje bakteryjne i grzybicze przewodu pokarmowego, układu oddechowego i oczu, a także jamy nosowo-gardłowej i uszu; wzdęcia; choroba wrzodowa; zapalenie oskrzeli, gardła i krtani, gruźlica, koklusz; padaczka, podniecenie nerwowe, bezsenność.

Zewnętrznie: grzybowe, bakteryjne choroby skóry i włosów. Leczenie zewnętrzne skojarzyć zawsze z doustnym przyjmowanie przetworów z wielosiłu.

W dawnej medycynie ludowej stosowano wielosił w leczeniu chorób wenerycznych, stanów zapalnych układu moczowego, zaburzeń miesiączkowania, wścieklizny, zaburzeń nerwowych, padaczki i gorączki.

Dawkowanie:

Odwar – Decoctum Polemonii: 1 łyżka rozdrobnionego kłącza z korzeniami gotowana 30 minut w 1 szklance wody; zażywać łyżkami, 2 godziny po jedzeniu.

Napar – Infusum Polemonii: 1 łyżkę ziela zalać 1 szklanka wrzącej wody, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 4 razy dziennie po 1/2 szklanki. Do okładów na oczy zainfekowane i opuchnięte 2 razy dziennie po 30 minut.

Nalewka wielosiłowa – Tinctura Polemoni: 1 część suchego ziela lub kłącza z korzeniami (rozdrobnionych) zalać 5 częściami alkoholu 40-70%, odstawić w szczelnym słoju na przynajmniej 7 dni, przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dziennie po 1/2 łyżeczki od herbaty (2,5 ml), najlepiej na cukrze, miodzie lub w mleku z miodem.

Syrop wielosiłowy – Sirupus Polemonii: przyrządzić odwar z korzeni i kłączy wielosiłu, może być także z ziela; na każdą łyżkę odwaru dać 1 łyżkę miodu i 1 łyżkę nalewki z wielosiłu, wymieszać. Zażywać 4 razy dziennie po 1-2 łyżeczki przy zapaleniu oskrzeli i gardła oraz zaflegmieniu płuc.

Krople do nosa, uszu i oczu – Guttae Polemoni rhinologicae, otologicae et ophthalmicae: 10 ml odwaru wymieszać z 10 ml fizjologicznego roztworu NaCl. Do nosa, gardła, oczy wprowadzać po 2 krople, przy stanach zapalnych.

W leczeniu kandydozy przewodu pokarmowego i jamy ustnej stosować napar lub odwar na czczo, bez cukru. Naparem i odwarem płukać narządy płciowe przy zakażeniach, upławach i stanach zapalnych. Ponadto do przemywania skóry łojotokowej, z plamami, trądzikowej, z wypryskami, wągrami (zaskórnikami) i ropniami.

Wreszcie napar i odwar świetne do płukania włosów wypadających, bez połysku, gdy skóra owłosiona jest zakażona roztoczami,  Candida lub Pityrosporum (zaczerwienienie, wypryski, zadrapania, swędzenie, łupież). Polecam wówczas stosować do mycia włosów Politar lub szampon Selsun Blue, a po umyciu wypłukać włosy w naparze/odwarze wielosiłowym.

Rp. Mieszanka ziołowa zalecana w leczeniu nieżytów układu oddechowego.
Ziele wielosiłu 3 cz.
Ziele hyzopu 2 cz.
Ziele tymianku lub macierzanki 2 cz.
Korzeń lukrecji 1 cz.
Korzeń omanu 2 cz.
Zioła wymieszać. 1 łyżka mieszanki na szklankę wrzącej wody, przykryć, pozostawić na 20 minut, przecedzić. Pić 4-6 razy dziennie po 1/2 szklanki, najlepiej z sokiem lub miodem.

Rp. Mieszanka uspokajająca i przeciwnerwicowa, poprawiająca sen. Działa rozkurczowo, przeciwbólowo; pobudza trawienie.

Ziele lub kłącze z korzeniami wielosiłu 2 cz.
Ziele lub korzeń glistnika 2 części
Kłącze tataraku 1 część
Ziele serdecznika 1 część
Ziele melisy 2 części
Szyszki chmielu 2 części
Zioła wymieszać. 1 łyżka mieszanki na 1 szklankę wrzącej wody, przykryć i odstawić na 20 minut, przecedzić. Pić 2-4 razy dziennie po 1/2 szklanki.

Nadaje się też do przygotowania nalewki złożonej: 1 część mieszanki na 5 części alkoholu 40-60%, odstawić na 7 dni, przefiltrować. Zażywać po 5 ml 2-3 razy dziennie. W razie silnej nerwicy serca, żołądka, zdenerwowania – 10-15 ml jednorazowo