Trędownik

[Mariusz]

Scrophularia – trędownik w praktycznej fitoterapii

Surowcem leczniczym jest kwitnące ziele trędownika – Herba Scrophulariae, które można zbierać z gatunku Scrophularia nodosa L. (trędownik bulwiasty) lub Scrophularia alata Gilibert (trędownik skrzydlasty); rodzina trędownikowate – Scrophulariaceae. Leczniczy jest również trędownik wiosenny – Scrophularia vernalis L., który kwitnie w maju i czerwcu, a barwa kwiatów jest zielono-żółta. Trędownik skrzydlasty ma kwiaty z koroną czerwonobrunatną, u dołu żółtawo-zieloną. Trędownik bulwiasty wytwarza kwiaty brunatne, z elementami zielonymi (u dołu). Trędowniki są rozpowszechnione w Polsce, lubią gleby wilgotne i podmokłe. Należy ich szukać przy rowach melioracyjnych, przy rzekach i strumieniach, nad stawami i jeziorami, przy olszynach, na bagnach, podmokłych łąkach.

 
Trędownik – Scrophularia, Swarzedz, maj 2009 r.

Surowiec należy wysuszyć w temperaturze pokojowej lub w 50-60 stopniach C. Przechowywać w szczelnym słoju. Zbierać w czasie kwitnienia.

Składniki czynne: glikozydy irydoidowe i wolne irydoidy (aukubina, katlpol, harpagid, metylkokatalpol, prokumbid, harpagozyd), flawonoidy (diosmina, hesperydyna), kwasy fenolowe (kwas kawowy, cynamonowy, chlorogenowy, ferulowy, protokatechowy, wanilinowy, p-kumarowy, salicylowy), trójterpeny i saponiny triterpenowe, olejek eteryczny, alkohole cukrowe (np. dulcytol).

Zastosowanie lecznicze tradycyjne: różyca, róża, choroby reumatyczne, atopowe zapalenie skóry, wypryski, trudno gojące się rany, stany zapalne skóry i tkanek podskórnych, łuszczyca, oparzenia termiczne i słoneczne, odparzenia, odleżyny, owrzodzenia skórne i na błonach śluzowych, stłuczenia, kontuzje, sińce po urazach, skąpomocz, zaparcia, osłabienie serca, stany zapalne narządów płciowych, jamy ustnej i gardła.

Znaczenie: może zastąpić hakorośl (Harpagophytum) w leczeniu uogólnionych stanów zapalnych, chorób autoimmunologicznych, chorób reumatycznych i chorób zapalnych skóry. Środek kardiostymulujący. Działa uspokajająco.

Cenne zioło, które powinno znaleźć się w każdym domu. Typowy środek przeciwzapalny, antyseptyczny, przeciwreumatyczny, przeciwbólowy.In vitro wykazuje działanie przeciwnowotworowe (badania własne). Działa również żółciopędnie, rozkurczowo i ochronnie na miąższ wątroby. Zawiera silne antyoksydanty i wymiatacze wolnych rodników. Hamuje reakcje autoagresji.

Wskazania: stany zapalne skóry, kości, stawów i błon śluzowych, bóle, choroby zakaźne. Nieżyty układu oddechowego. Zaburzenia przemiany materii. Stany zapalne wątroby, trzustki, żołądka i jelit. Bóle mięśni i stawów. Kontuzje, stłuczenia, zwichnięcia. Stany zapalne oczu (okłady, picie naparu). Choroby autoimmunologiczne. Zapaleni przydatków. Stany zapalne piersi (okłady + przyjmowanie naparu).

Sposób użycia: doustnie napar, intrakt; zewnętrznie: płukanki, okłady, lewatywy, irygacje.

Napar trędownikowy – Infusum Scrophulariae: 1-2 łyżki ziela zalać 1 szklanką wrzącej wody, przykryć, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie po 200 ml przez 14 dni, w chorobach przewlekłych stosować dawkę podtrzymującą 200 ml dziennie przez 3 miesiące. Między kuracjami stosować przerwy 1-miesięczne. napar do płukanek i okładów, w tym także na oczy. na oczy sporządzać napar z 1 łyżki na szklankę wrzątku. Okłady trzymać 20 minut, stosować 3 razy dziennie przy zapaleniu spojówek i naczyniówki, zapaleniu rogówki, przy alergii, przemęczeniu oczu, urazach.

Nalewka trędownikowa – Tinctura Scrophulariae: 100 g świeżego lub suchego ziela zalać 300 g alkoholu 40-50%. Wytrawiać 14 dni, przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dziennie po 5 ml. Intrakt podobnie, lecz zalać gorącym alkoholem. Jest stabilniejszy. Można używać do wcierania w chore miejsca, ponadto do przemywania i okładów.

Synergizm. Trędownik wykazuje skojarzone i wzmocnione działanie z kwiatem i zielem wiązówki, korą wierzby, olejkiem gaulteriowym, salicylanem metylu, aspiryną, salicylanem sodu, ibuprofenem, salicylanem benzylu, pączkami topoli, korą topoli, z surowcami fitosterolowymi (np. nasiona czarnuszki, olej czarnuszkowy, olej rokitnikowy, owoc rokitnika), z surowcami zasobnymi w saponiny sterydowe (np. ruszczyk, sarsaparila = Smilax, kozieradka). Także lukrecja i trędownik połączone mają silniejsze działanie przeciwreumatyczne i przeciwzapalne