Liść orzecha włoskiego

[Mariusz]

Liść orzecha włoskiego – Folium Juglandis w fitoterapii praktycznej.

Orzech włoski (nem./szwajc. Nussbaum, Walnussbaum, ang, Walnut) – Juglans regia L. jest drzewem dorastającym do 30 m wys., długowiecznym (do 400 lat), pochodzącym z Azji Mniejszej i Kaukazu. To liściaste, jednopienne drzewo wytwarza liście złożone nieparzystopierzaste o przyjemnym zapachu. Kwiaty męskie w kotkowatych kwiatostanach, żeńskie zebrane w grona. Orzechy w części jadalnej zawierają 50-75% tłuszczu i 10-20% białka, witaminę A (10 ug/100 g, witaminę E 12,30 mg/100 g, witaminę B1 0,35 mg/100 g, witaminę B2 0,10 mg/100 g, witaminę PP 1 mg/100 g, witaminę B6 0,87 mg/100 g, witaminę C 3 mg/100 g, sole mineralne (sód 2 mg/100, potas 545 mg, wapń 85 mg fosfor 410 mg, magnez 130 mg, żelazo 2,50 mg/100 g, jod 3 ug/100 g, fluor 680 ug/100 g, mangan 2000 ug, miedź 880 ug cynk 2,70 ug/100 g. Liście, niedojrzałe orzechy, zielone owocnie i kora zawierają garbniki i barwniki używane do barwienia włosów, skóry i tkanin. Owoc popularnie nazywany orzechem jest w rzeczywistości pestkowcem. Rodzaj Juglans należy do rodziny orzechowatych – Juglandaceae, rzędu – orzechowców Juglandales. Rodzina ta obejmuje około 60 gatunków.

Najpierw przypatrzmy się, jak oceniła orzech włoski Komisja E.

Niemiecka Komisja E nie przewidziała liścia orzecha włoskiego do stosowania wewnętrznego, wbrew fitoterapii tradycyjnej oraz dawnej medycynie oficjalnej. Juglandis Folium (w monografii nr 101 z 01.06.1990 r. zdaniem Komisji E powinien być stosowany zewnętrznie, przy lekkich powierzchniowych zapaleniach skóry, nadmiernym poceniu się, np. dłoni i stóp. jeżeli nie przepisano inaczej do okładów i kąpieli częściowych: 2-3 g surowca na 100 ml wody, przetwory odpowiednio. Działanie ściągające. W monografii 101 z 01.06.1990 r. opisano również Juglandis Fructus Cortex – naowocnię orzecha, czyli zewnętrzną część owoców orzecha włoskiego (łupina). W medycynie ludowej oraz w dawnej medycynie oficjalnej przetwory z naowocni orzecha stosowano w nieżytach żołądka i jelit, w schorzeniach skóry, wrzodach, zapaleniach oka, w zestawieniach dodatkowo w cukrzycy, zapaleniu żołądka, jako środek “czyszczący krew”, w zatruciu krwi i przy niedokrwistości. Zdaniem Komisji E skuteczność we wskazanych zakresach stosowania nie jest udowodniona. Ta Komisja, której opinii osobiście nie uznaję, wykazała również ryzyko stosowania naowocni orzecha. Świeże naowocnie orzecha zawierają pochodną naftochinonową – juglon. Zawartość juglonu w wysuszonych naowocniach orzecha nie jest dostatecznie zbadana. Juglon działa w różnych modelach mutagennie. Podawane na skórę lub błony śluzowe przetwory z orzecha włoskiego zawierające juglon powodują żółte lub brązowe przebarwienia (doprawdy epokowe odkrycie Komisji E, powinni dostać Nagrodę Nobla). Miejscowe codzienne stosowanie przetworów z kory orzecha, zawierających juglon, wiąże się z częstym występowanie raka języka oraz białego rogowacenia warg. Jednym słowem aż dziwne, że naród niemiecki nie wymarł z powodu stosowania orzecha włoskiego. Ciekawe, że nie interesowali się rakotwórczym i mutagennym wpływem paracetamolu i in. popularnych leków syntetycznych. Podsumowanie Komisji E: “ponieważ skuteczność we wskazanych zakresach nie jest udowodniona, a znane jest ryzyko, stosowanie przetworów z naowocni orzecha nie może być aprobowane”.

Teraz wróćmy do faktów i rzeczywistej wartości orzecha włoskiego w fitoterapii i medycynie.

Surowcem jest liść (ang. Walnut Laeves), pączek liściowy, gałązki, naowocnia (ang. Walnut Shells; fr. Pericarpe de noyer), kwiat męski i żeński oraz kora orzecha włoskiego: Folium, Gemmae, Turio, Cortex Juglandis fructus (Pericarpium), Flos, Cortex Juglandis. Kwiaty powinny być zbierane w czasie kwitnienia, liście w maju lub czerwcu, kora i gałązki jesienią lub wiosną, pączki wiosną, przed otwarciem. Surowce nie mogą być suszone w podwyższonej temperaturze, powyżej 40 stopni C. Suszyć w ciemnym pomieszczeniu. Przechowywać w szczelnych słojach.

Liść orzecha włoskiego – Folium Juglandis (niem. Walnussblatt, fr. Feuille de noyer, ital. Foglia di noce) jest w Farmakopei Szwajcarskiej III z 1893 r. i IV z 1907 r. (Pharmacopoea Helvetica editio tertia et quarta, Bern 1893, 1907), ponadto w Pharmacopoea Danica z 1826 r.  (Juglans, Valnoddetrae, Welscher Nuszbaum). W niemieckich lekospisach naowocnia orzecha włoskiego widniała pod nazwą Grüne Walnußschale.

Szwajcarska fitoterapeutka Maja Dal Cero (2009 r.), która jest praktykiem i naukowcem z zakresu ziołolecznictwa napisała w jednej ze swoich książek: “Tee: 1 bis 2 Esslöffel Nussbaumblätter mit 1 Liter Wasser anbrühen und ziehen lassen bei Durchafall”; zatem 1-2 łyżki rozdrobnionych liści orzecha włoskiego na 1 l wrzącej wody, naparzyć. Wypić przy biegunce. Ponadto zaleca zewnętrznie do przemywania przy stanach zapalnych skóry, wypryskach (egzemach) i trądziku (Akne, Acne).

Wg prof. J. Muszyńskiego (1946 r.) przeciwkrwotoczne działanie przetworów z liści orzecha uwarunkowane jest obecnością związków naftochinonowych. Według Hyneka (dr W. Roeske 1955 r.) wyciąg z liści orzecha wzmaga krzepliwość krwi, przy czym działanie to utrzymuje się przez dłuższy czas po zażyciu preparatu. W celu osiągnięcia optimum działania polecano podawać przez 2-4 dni napar 5% z liści orzecha w dawce 100-200 g (czyli 1/2-1 szklanki) dziennie w kilku porcjach. Także Prerovsky potwierdza długotrwałe działanie przeciwkrwotoczne wyciągu z liści orzecha. W stanach przewlekłych krwawień szereg autorów poleca stosować wyciąg w ilości50 g dziennie przez okres 1-2 miesięcy. Dr W. Roeske zaleca wyciągi z orzecha włoskiego (liść)  przed operacjami nosa i gardła, szczególnie u osób z niedokrwistością, skłonnych do silnych krwawień. Ja ze swojej strony mogę potwierdzić, że mieszanki zawierające liść orzecha włoskiego hamowały u zwierząt gospodarskich przekrwienie jelit i żołądka oraz biegunkę z obfitym wysiękiem (trzoda chlewna, drób). Ponadto, dziś wiemy, że orzech włoski może zwiększać krzepliwość krwi, bowiem posiada wykształcony szlak metaboliczny prowadzący do syntezy fitochinonów, czyli witaminy K (fillochinonów). Z kwasu choryzmowego powstaje 1,4-naftochinon, następnie juglon i filochinon, czyli witamina K1 (H. Rimpler 1999). Napar z liści orzecha włoskiego – Infusum Fol. Juglandis 5% – 1-2 szklanki dziennie; Extractum Fol. Juglandis fluidum 3 razy dziennie 2 łyżki; Succus Juglandis recens (sok ze świeżego liścia orzecha włoskiego) 2-4 razy dziennie 1 łyżka stołowa. Uważane za wszechstronne haemostypticum (środek przeciwkrwotoczny), przy haemeoptoe (krwiopluciu), hemoroidach, przed zabiegami operacyjnymi.

Dr med. J. Lypa (1933 r.): liście Juglans regia zawierają alkaloid juglandynę, w połączeniu z tanniną, oprócz tego naftochinon, juglonę, zalecaną przez Brissemoret i Michaut do leczenia chorób skórnych, i pewien inozyt według M. Chevalier, działający tonizująco na włókna mięśniowe jelit. Wyciąg z liści orzechowych jest zalecany przy kuracji tanninowej gruźlicy (1,0-4,0 p.d.). Zielone łupiny w odwarze stosowane jako tonicum dla dzieci. Same jądro orzecha zawierające duży procent tłuszczów roślinnych (42-57%), nadaje się dla diabetyków. Olej orzechowy ma własności czerwiogubne w dawce jednorazowej ok. 60 g (de Surel).

Dr G. Madaus (1935 r.) zaleca orzech włoski przy skrofulozie (zołzach), jako lek czyszczący krew i pobudzający przemianę materii. W leczeniu chorób skórnych, w tym grzybic, trądziku, opryszczki. Pomocny w leczeniu białych upławów, zapalenia żołądka, reumatyzmu, nieżytów jelit, zaburzeń miesiączkowania (gdy na początku okresu występują czarne skrzepy i grudki krwi), mlekotoku (do hamowania laktacji), zatruć rtęcią. Do płukania jamy ustnej przy zapaleniu dziąseł, osłabieniu zębów, skłonności do próchnicy. Wskazany przy osłabieniu kości i zapaleniu spojówek (do okładów na oczy).

Orzech włoski (liść) jako środek przeciwzapalny, przeciwwrzodowy, odkażający (przeciwko zarazom), przeciwkrwotoczny i ściągający był stosowany przez Lonicerus’a i Matthiolus’a (w XVI wieku). W I połowie XIX wieku Negrier-Anders zalecał orzech włoski przeciwko skrofulozie, a nieco później Aschenbrenner przy zapaleniu migdałków. Schulz stosował z dobrym skutkiem liść orzecha włoskiego w leczeniu stanów zapalnych stawów w przebiegu dny, w leczeniu wyprysków i parazytozy jelit, ponadto jako środek czyszczący krew.

Dr Fr Oesterlen (1861 r.) poświęcił sporo miejsca Folia Juglandis (niem. Walnussblätter) i Cortex s. Putamen Juglandis (Fructuum) Walnussschalen (naowocni). Opisał właściwości ściągające, gorzkie i przeciwbiegunkowe surowców. Zalecił preparaty orzechowe przy dnie, skrofulozie, zakażeniach tasiemcem i glistą, kile, zatruciach rtęcią i chorobach skórnych. W użyciu był ekstrakt, pigułki, wyciąg na winie, syrop i odwar, podawane doustnie. Zewnętrznie używano odwar i ekstrakt. Orzech łączono z Smilax (Sarsaparilla), gwajaką, cynamonem i miodem.

Podsumowując można powiedzieć, że przetwory z naowocni i liści orzecha włoskiego (napar, odwar) zawierają substancje antyseptyczne, przeciwdrobnoustrojowe i przeciwpasożytnicze (stosować na czczo mocne odwary, ekstrakty), ściągające, przeciwwysiękowe, przeciwkrwotoczne i przeciwzapalne. Hamują biegunkę i niestrawność, nadmierne procesy fermentacji oraz wzdęcia, zmniejszają wydzielanie mleka podczas laktacji. Powstrzymują też procesy ropne, łagodzą świąd skóry, zmniejszają obrzęk błon śluzowych. W 1913 r. Hynek ogłosił przeciwkrwotoczne właściwości ekstraktów z liścia orzecha włoskiego. Doustnie można zażywać w postaci naparu, odwaru, sproszkowanego surowca (2-3 g na miodzie lub glicerynie), nalewki i intraktu (na zimnym lub gorącym alkoholu 40-50% w proporcji 1 części surowca na 5 części alkoholu). Wyciągi alkoholowe (intrakt, nalewka) mogą być użyte do płukania włosów, nacierania włosów (dla uzyskania koloru, przykrywania siwizny, dla wzmocnienia włosów, likwidacji grzybic skóry owłosionej, łupieżu), przemywania trudno gojących się ran i oparzeń, ponadto odleżyn i odparzeń; doustnie w dawce 10 ml lub jeśli są przygotowane w proporcji 1:10 – po kieliszeczku 1 raz dziennie lub w razie osłabienia i zaburzeń trawiennych do 2 kieliszków dziennie nalewki lub intraktu). Mocny odwar z liści i naowocni, albo gałązek, kory (stosować rękawiczki, aby uniknąć zabarwienia rąk) – do płukania włosów dla uzyskania brązowego koloru, przy łupieżu, skłonnościach do łysienia i grzybicy. Mielone łupiny orzecha włoskiego stosowane w gotowych preparatach do peelingu mechanicznego (właściwości ścierne zmielonych łupin) skóry. Ekstrakty z liści i naowocni orzecha włoskiego znalazły też zastosowanie w samoopalaczach kosmetycznych.

Składniki liści orzecha włoskiego: olejek eteryczny 0,03%, juglon (nucyna, nucin), oksynaftochinon, hydrojuglon, garbniki (nucytanina, nucitannin) ok. 10%, juglandyna (goryczka, alkaloid), inozyt (inozytol = nucit) 0,3% (w szeregu polskich publikacji podana jest nieprawidłowa zawartość 3% inozytolu, jest to błąd wynikający ze pomyłki podczas przepisywania danych liczbowych z prac Hagers’a, co potem było i jest powielane); flawonoidy (ok. 3,4%) – kwercetyna, hiperozyd, kemferol (3-4%); kwas galusowy, p-kumarowy, elagowy, jabłkowy, kawowy (0,1%), chlorogenowy. Juglon (alfa- i beta-) jest naftochinonem. Popiół od 5,2 do 10%. Świeże liście zawierają ok. 0,85-1% witaminy C (czasem nawet więcej do 1,5%). Naowocnia zawiera do 25% garbników i do 3% witaminy C (kwasu askorbinowego). Olej z orzechów zasobny jest w nienasycone kwasy tłuszczowe (witamina F) oraz w fitosterole i tokoferole o działaniu przeciwmiażdżycowym, przeciwzakrzepowym, przeciwzapalnym i przeciwcukrzycowym.

źródło obrazka: http://www.chemieunterricht.de

Kwiat orzecha włoskiego w oryginalnej terapii dra Bach’a to kwiat urzeczywistnienia, zalecany w fazie nowego wewnętrznego startu lub zmiany w okolicznościach życiowych (np. przy zmianie pracy, przeprowadzce, rozwodzie, przejściu na emeryturę), gdy stajemy się niepewni i chwiejni. Ponadto przy menopauzie i ząbkowaniu u dzieci.

Doskonały fitoterapeuta francuski Henri Leclerc w Precis de Phytotherapie (1954 r.)  zaleciał liście orzecha włoskiego (fr. Noyer) w leczeniu skrofulozy i gruźlicy. Jako środek regulujący trawienie i tonizujący mięśnie przewodu pokarmowego. Leclerc powołując się na M. de Surel’a: “D’apres M. de Surel, l’huile de noix prise au repas du soir la dose d’au moins 60 grammes dans une salade de pommes de terre serait un tenifuge d’action certaine”, wspomniał o przeciwtasiemcowych właściwościach oleju z orzechów włoskich, zażytego w dawce 60 g w sałatce ziemniaczanej, o czym wzmiankował w swojej pracy także dr Jerzy Lypa (patrz wyżej).

Przykładowe preparaty z orzecha stosowane w dawnej medycynie:

Extractum Juglandis Nucum = Extractum Juglandis Corticis: 1 część świeżej rozdrobnionej naowocni na 1 część spirytusu 60-70%, macerowane 8 dni.

Extractum Juglandis Foliorum: 2 części grubo rozdrobnionych liści na 4 części spirytusu 90% i 6 części wody (mieszanina), macerować, potem odparować częściowo rozpuszczalnik, zależnie od potrzeby (ekstrakt gęsty lub płynny).

Sok – Succus Juglandis Nucum inspissatus (100 części świeżych naowocni na 100 części wody, maceracja, wyciskanie w prasie, mieszanie z miodem).

Sirupus Juglandis foliorum, Conserva Juglandis corticis (wyciąg wodno-glicerynowy z cukrem), Oleum Juglandis (olej orzechowy), syrop przeciwko skrofulozie – Sirupus antiscrofulosus (Kalii iodati – jodek potasu 1,5; wyciąg z liści orzecha – Extracti Jugland. folior. 3,0; syrop cukrowy – Sirupi Sacchari 95,5 g; 3 razy dziennie 1 łyżeczka do herbaty), Species Antiscrofulosae – ziółka przeciw skrofulozie (liść orzecha 60,0; żołędzie dębowe upieczone rozdrobnione 30,0; nasiona kawy upieczone rozdrobnione 10,0; do naparzania lub odwaru; jako środek czyszczący krew przy długotrwałej kuracji).

Orzech włoski i orzech czarny – Juglans nigra L. oddziałują biochemicznie na procesy życiowe innych roślin, co nosi nazwę allelopatii. Hamuje kiełkowanie i rozwój wielu innych gatunków, np. jabłoni, sosny, pomidorów, lucerny, co zostało doświadczalnie potwierdzone przez naukowców, np. Masseya w 1925 r., Schneiderhana w 1927 r., Bode w 1958 r., Reitvelda w 1983 r, Pondera i Tadrosa w 1985 r. Orzech włoski zrzucając na ziemię liście, owoce, gałązki, fragmenty kory oraz wydzielając korzeniami substancje chinonowe oraz fenolowe do gleby wyraźnie wpływa na procesy fizjologiczne innych roślin. Dzięki temu zyskuje miejsce do wzrostu, eliminuje konkurentów w zakresie dostępu do wody, soli mineralnych i światła. Główną substancją chemiczną wydzielaną przez Juglans jest 4-glukozyd 1,4,5-trihydroksynaftalenu, który w wyniku hydrolizy i utlenieniu jest przekształcony w naftochinon o nazwie juglon. Juglon posiada zabarwienie żółte, w czystej wyodrębnionej postaci tworzy kryształy brunatnoczerwone o temp. topn. 155 stopni C. Występuje w zielonych częściach roślin, zanika w orzechach dojrzałych i obumarłych organach. Jest to silny inhibitor kiełkowania, np. w stężeniu 0,002% całkowicie hamuje kiełkowanie nasion sałaty. W roślinie juglon jest glikozydowo związany i nieaktywny, dopiero po wniknięciu do gleby podlega przemianom i zyskuje na sile oddziaływania na inne rośliny. Naftochinony obecne w Juglans mają charakter fitoncydów, czyli substancji alternatywnych do antybiotyków i sulfonamidów, o działaniu przeciwgrzybiczym, pierwotniakobójczym i antybakteryjnym. Z juglonem (5-hydroksy-1,4-naftochinon) jest spokrewniony lawson, czyli 2-hydroksy-1,4-naftochinon, izomer juglonu. Lawson wyodrębniony przybiera postać żółtych igieł. Wytwarza go indyjska roślina henna – Lawsonia inermis L. (Lawsonia spinosa L.), stosowana do farbowania włosów oraz jako środek leczniczy przy chorobach wątroby, śledziony, bólach głowy, amebiozie, a nawet nowotworach. Lawson wywiera wpływ fungistatyczny wobec Alternaria, Penicillum, Absidia i Aspergillus, wyraźnie hamuje rozwój bakterii: Staphylococcus, Salmonella, Streptococcus, Neisseria i Brucella. Potwierdzono także właściwości antyrakowe lawsonu