Bażyna

[Mariusz]

Bażyna – Empetrum w praktycznej fitoterapii.

Bażyna czarna – Empetrum nigrum L. należy do moich ulubionych ziółek. Jest płożącą się krzewinką, dwupienną, pokrojem przypominającą wrzos lub wrzosiec.  W Polsce występuje na Mazurach, na Pomorzu, w Karpatach i Sudetach. kwitnie od maja do czerwca, kwiaty jednak wytwarza niepozorne, rozdzielnopłciowe. Płatki kwiatów pręcikowych (męskich) są różowe, natomiast płatki kwiatów żeńskich – słupkowych są czerwone lub purpurowe. Owocem jest czarna jagoda z czerwonym miąższem; skórka jagody posiada siny nalot. Bażyna jest sprzedawana w szkółkach ogrodniczych za 8-9 zł i może być uprawiana. Należy do rodziny bażynowatych – Empetraceae.

W Szwajcarii bażyna  znana pod nazwami: niem./szwajc. Krähenbeere, fr. Camarine; ital. Moretta, retorom. Muretta. Wydzielono dwa podgatunki: Empetrum nigrum ssp. hermaphroditum (Hagerup) Böcher /występuje w południowej połówce kraju/ i Empetrum nigrum L. s.str. = sensu stricte (ten dosłowny podgatunek występuje w kantonach Waadt i Neuenburg).

 

 

 

Bażyna – Empetrum; maj 2010, Swarzędz-Zalasewo.

Surowcem leczniczym jest ziele i owoc bażyny – Herba et Fructus Empetri, obfitujące w trójterpeny (kwas ursolowy), flawonoidy (rutyna, kaempferol, kwercetyna, izokwercytryna), glikozydy fenolowe, fenolokwasy (kawowy, benzoesowy, elagowy), garbniki (ok. 5%), leukoantocyjany, woski, cukry (arabinoza, glukoza, fruktoza, glukoza, galaktoza – wchodzą w skład glikozydów). Glikozyd antocyjanowy delfinidyny nosi nazwę empetryny (empetrinum). Ziele można zbierać przed i w czasie kwitnienia. Owoce pozyskiwać tylko dojrzałe, najlepiej po pierwszych mrozach. Ziele suszyć w temperaturze pokojowej lub w lekko ogrzanym piekarniku, do 50 stopni C. Owoce spożytkować można świeże (wywar, intrakt, nalewka) lub po wysuszeniu (zmielone jako proszek; napar, nalewka).

Działanie lecznicze. Bażyna to typowe zioło urologiczne. Stanowi mocniejszą alternatywę dla wrzośca – Erica i wrzosu – Calluna. Działa wyraźnie moczopędnie, rozkruszająco na złogi moczowe (szczególnie pite gorące herbatki, często, na czczo, porcjami po 100 ml kilka razy dziennie), przeciwkamiczo, oczyszczająco na układ moczowy z bakterii i piasku moczowego, kryształków kwasu moczowego. Wodne wyciągi mają wpływ antydrobnoustrojowy, odkażający na układ moczowy i przewód pokarmowy. Odwar z ziela  owoców hamuje stany zapalne w przewodzie pokarmowym, lekko ściąga błony śluzowe, hamuje drobne krwawienia, zmniejsza przekrwienie śluzówki przewodu pokarmowego i przekrwienie nerek. Znosi stan zapalny w układzie moczowym, powstrzymuje krwiomocz i białkomocz. Obniża poziom cukru we krwi (przy 3-4 miesięcznym zażywaniu naparu po 200 ml dziennie) —> efekt hipoglikemiczny. Odwar z owoców lub ziela łagodzi objawy dyspepsji (niestrawności), choroby wrzodowej i zespołu jelita drażliwego, prawdopodobnie dzięki wpływowi antocyjanów, fenolokwasów i flawonoidów. Nadaje się do leczenia biegunek i zaburzeń trawiennych u dzieci. Fenolokwasy bażyny działają ochronnie na wątrobę i nerki.

Okłady z naparu lub odwaru z owoców, albo ziela nadają się do leczenia wspomagającego stanów zapalnych spojówek, powiek, naczyniówki i tęczówki (okłady 30-minutowe 1 raz dziennie). Wyciągi wodne i wodno-alkoholowe z owoców stanowią alternatywę dla wyciągów z owoców borówki, stosowanych w leczeniu zaburzeń krążenia krwi w gałce ocznej.

Wskazania: stany zapalne i kamica układu moczowego, infekcje dróg moczowych; wspomagająco w leczeniu zaburzeń krążenia ocznego i obwodowego oraz w zespołach zwyrodnieniowych naczyń krwionośnych; nieżyty przewodu pokarmowego, w tym również u dzieci; zespół jelita drażliwego, zapalenie uchyłków jelita grubego; cukrzyca, nadciśnienie; stany zapalne oczu, przemęczenie oczu; choroba wrzodowa; pomocniczo w leczeniu zapalenia i przerostu gruczołu krokowego; stany zapalne wątroby, wirusowe zapalenie wątroby (pomocniczo).

Synergizm. Bażynę łączyć w mieszankach urologicznych z ortosyfonem, mącznicą, nawłocią, połonicznikiem, rdestami, janowcem; dla uzyskania dodatkowego działania rozkurczowego na przewód pokarmowy i układ moczowy – łączyć z maczkiem kalifornijskim, glistnikiem, dymnicą, obrzanem (Macleaya = Bocconia); w leczeniu przerostu gruczołu krokowego kojarzyć ze znamionami kukurydzy, korą/liśćmi/kwiatami czeremchy, kłączami/korzeniami pokrzywy, korą/liśćmi dowolnej topoli.

Preparaty:

Napar – Infusum Empetri: 1 łyżkę suchego ziela lub owoców zalać 1 szklanką wrzącej wody; przykryć, odstawić na 20-30 minut, przecedzić. Pić 2-4 razy dziennie po 100 ml, zależnie od potrzeby i rodzaju choroby. Jeśli surowiec pogotujemy na małym ogniu 5-8 minut uzyskamy odwar – Decoctum, który podobnie stosujemy. Z uwagi na lepsze parametry czystości mikrobiologicznej odwaru – do okładów na oczy proponuję odwar, a nie napar. Naparem lub odwarem można przemywać skórę z problemami naczyniowymi i trądzikiem różowatym.

Nalewka na owocach – Tinctura Empetri: 1 część świeżych, przemrożonych owoców zalać 5 częściami ciepłego alkoholu 40-60%, odstawić na 2 tygodnie. Przefiltrować. Stosować 1-2 razy dziennie po 10 ml w schorzeniach okulistycznych i naczyniowych (np. angiopatie, nadciśnienie).

Sproszkowane owoce: 1/2 łyżeczki suchych sproszkowanych owoców na miodzie 1-2 razy dziennie.

Owoce bażyny są jadalne, lepsze w smaku stają się po przymrozkach. Są dobrym źródłem antocyjanów, podobnie jak owoce borówki