Ogorecznik

[Mariusz]

Herba Boraginis – ziele ogórecznika lekarskiego w fitoterapii

Wszyscy znamy olej z nasion ogórecznika – Oleum Boraginis, który jest w sprzedaży w sklepach zielarskich, ze zdrową żywnością i w aptekach, ponadto w niektórych sklepach spożywczych. Olej ogórecznikowy jest bogaty w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, czyli witaminę F. Olej ten zawiera ok. 30-40% kwasu linolowego, 18-25% kwasu linolenowego (gamma) i ok. 15-20% kwasu oleinowego. Zażywany doustnie w dawce przynajmniej kliku gram dziennie działa przeciwzapalnie, przeciwalergicznie, zmniejsza agregację krwinek i ryzyko wystąpienia zakrzepów, obniża poziom cholesterolu we krwi, pobudza regenerację skóry i błon śluzowych, przyśpiesza gojenie owrzodzeń, łagodzi objawy trądziku i łuszczycy, ponadto obniża ciśnienie tętnicze krwi i hamuje rozwój miażdżycy. Oleje z ogórecznika nadaje się do pielęgnacji skóry suchej i wrażliwej, z wypryskami, ponadto skóry trądzikowej i nadmiernie skeratynizowanej. Korzystnie działa przy cukrzycy, atopowym zapaleniu skóry i w chorobie wieńcowej, ponadto przy zapaleniu gruczołu krokowego, jajników i pochwy. Poprawia stan włosów i paznokci, szczególnie przy niedoborze witaminy F.

W dawnej medycynie stosowano ziele ogórecznika – Herba Boraginis, zbierane w czasie kwitnienia i owocowania. Ogórecznik lekarski (ang. Borage) – Borago (dawniej Borrago) officinalis Linne należy do rodziny szorstkolistnych – Boraginaceae = Borragineae. Jest uprawiany w ogrodach jako roślina pokarmowa, lecznicza i ozdobna.

Młode listki używano do sałatek, mieszano z oliwką, ponadto przygotowywano po zmieleniu lub posiekaniu podobnie jak szpinak. Najpierw przysmażano cebulkę, następnie dodawano siekane liście ogórecznika, duszono 15-20 minut z niewielką ilością wody i oliwy, wreszcie dodawano przyprawy (polecam czubrycę, cząber, bazylię, tymianek lub zioła prowansalskie, wreszcie pieprz, ziele angielskie), czosnek, pół kostki rosołku na 500 g ogórecznika, śmietankę z mąką orkiszową, po kilu minutach od zagęszczenia odstawiano i podawano do mięsa i ryby.

Ziele ogórecznika suszono w przewiewnym miejscu i stosowano do przyrządzania naparu lub odwaru. Odwar jest bogaty w krzemionkę i podawano przy gruźlicy, zapaleniu płuc, osłabieniu naczyń krwionośnych, chorobie wrzodowej. Napar i odwar z ziela działa moczopędnie i odtruwająco, żółciopędnie, odżywczo. W XIX wieku ogórecznik uważano za środek uspokajający. Podawano przy histerii, hipochondrii, kołataniu serca. 1 łyżkę ziela zalać wrzącą wodą, parzyć 20-30 minut, przecedzić, pić 2-3 razy dziennie po 1 szklance; przy nieżycie układu oddechowego 4 razy dziennie po 1 szklance, najlepiej odwar (pogotować 5-8 minut).

Świeże ziele i sok z ogórecznika nadają się do maseczek odmładzających, odżywczych i nawilżających dla skóry. Sok usuwa stany zapalne i pobudza regenerację naskórka. Papka z ziela przyspiesza gojenie ran, oparzeń, wyprysków, odleżyn. Maść sporządzona ze świeżego ziela ogórecznika (ziele rozcierać z masłem lub tranem na papkę, przechowywać w lodówce) dobra do leczenia wyprysków i ran.  Okłady z naparu, świeżego roztartego ziela i soku zmniejszają obrzęk po urazach mechanicznych.

Ziele ogórecznika jest bogate w śluzy (20-30%), garbniki (3-5%), saponiny, alkaloidy pirolizydynowe (likopsamina, intermedyna), allantoinę (0,5-1%), sole mineralne (krzem 1,5-2,2%, wapń, potas, azotan potasu 3%), witaminy, kwasy organiczne (kwas jabłkowy, mlekowy, octowy), cholinę, kwasy tłuszczowe (9,1%), bornezytol (fitosterol), związki cyjanogenne (15 mg HCN/kg), tokoferole. Śluzy zbudowane są z arabinozy, glukozy i galaktozy