Ocet

[Mariusz]

sporcie »

Acetum, czyli ocet – stary lek

Ocet jest to roztwór kwasu octowego CH3COOH (C2H4O2). Kwas octowy może być otrzymany syntetycznie z acetylenu poprzez aldehyd octowy (katalizatorem jest HgSO4), ponadto jako produkt uboczny suchej destylacji drewna. Produkowany jest również w wyniku fermentacji octowej roztworu alkoholu etylowego lub wina. Kwas octowy oznaczany jest w produktach symbolem E260.

Naturalny kwas octowy powstaje w fermentacji octowej przy udziale bakterii Acetobacter (Acetobacter aceti varium schuetzenbachii) Gluconobacter (Gluconobacter suboxydans).

Stężony kwas octowy (96-99,5) jest pochodzenia syntetycznego i ma postać bezbarwnej cieczy o ostrym duszącym zapachu. Bezwodny kwas octowy nosi nazwę kwasu octowego lodowatego, bowiem ulega krystalizacji i w butli wygląda jak gruda lodu.
1% roztwór kwasu octowego ma pH 2,5. Octy to roztwory wodne kwasu octowego 5-15% (octy jadalne). Esencje octowe są 15-25%. Octy winne mają specyficzny smak i zapach, różniący się od roztwory czystego kwasu octowego. octy winne zawierają dodatkowo barwniki roślinne, domieszkę innych kwasów organicznych (np. winowy, propionowy, kapronowy), a także ketony, estry i aldehydy.
W przemyśle spożywczym kwas octowy jest regulatorem kwasowości, stabilizatorem i środkiem konserwującym. Dobry stabilizator i rozcieńczalnik barwników i substancji smakowych. Hamuje rozwój bakterii i drożdży, w mniejszym stopniu powstrzymuje wzrost pleśni (w stężeniach dopuszczonych do żywności). W stężeniu powyżej 5% działa bakteriobójczo, a w stężeniu 0,5% bakteriostatycznie. Hamuje rozwój Salmonella aertryka, bacillus cereus, Bacillus mesentericus, Staphylococcus aureus.

Kwas octowy służy także do wytrącania kazeiny z mleka, rozcieńczania polioctanu winylu przy nanoszeniu na powierzchnię serów.

Kwas octowy od samego początku był używany w medycynie.

Acetum vini (ocet winny) podawany był przy zatruciach zasadami i środkami narkotycznymi (co 10 minut po 1 łyżce stołowej); jako napój ochładzający 60 g na 4 szklanki wody z cukrem (tzw. oxycratum) w gorączkach febrycznych. Zewnętrznie ocet miał zastosowanie do płukania ust i gardła (1 część na 60 części wody przegotowanej), do lewatyw (2-5 łyżek na 200 ml wody lub naparu z rumianku), przy osłabieniu i omdleniu, do obmywania, przymoczek i jako środek ściągający, powstrzymujący upływ krwi. Octy ziołowe aromatyczne (acetum aromaticum) były stosowane zewnętrznie do nacierań odkażających i odwaniania. Octy ziołowe w zalezności od profilu leczniczego zioła były podawane doustnie, w zalezności od potrzeby.

Acetum 6% do połowy XX wieku był używany do saturacji, przy zatruciach alkaliami, a zewnętrznie jako środek ściągający.
Acetum camphoratum (ocet kamforowy) zawierał 1 część kamfory 24 części spirytusu i 72 części octu. Kamforę rozpuszczano w spirytusie, a następnie mieszano z octem. Służył do nacierań przeciwobrzękowych (doskonale usuwa opuchliznę), przeciwbólowych, przeciwreumatycznych i jako środek odciągający i podniecający (do wąchania), ponadto jako środek przeciwgnilny.

Acetum aceticum concentratum, czyli acetum glaciale był zalecany zewnętrznie do wąchania (przy omdleniu), przyżegania (przy szankrze) i jako środek odciągający (odwadniający i odwaniający) na skórę. Jeszcze w latach 50 XX wieku stosowany do rozpulchniania tkanek i niszczenia narośli skórnych oraz tkanki ziarninowej.
Dla wyjaśnienia podaję: szankier to dawne określenie wrzodu syfilitycznego. Syfilis, czyli przymiot – choroba weneryczna, bardziej znana pod nazwą kiła.

Acetum pyrolignonum crudum – ocet prosty drzewny, powstały przy suchej destylacji drewna był traktowany w medycynie jako środek ściągający i używany zewnętrznie w postaci czystej lub rozcieńczonej (1-5%) do szprycowań pochwy, obmywań, smarowań, opatrunków, przy gnojących się ranach, odleżynach. Znów wyjaśniam: „gnojące się rany” – stare określenie gnijących, cuchnących, trudno gojących sie ran.

Acetum pyrolignosum rectificatum – ocet drzewny oczyszczony – lek ściągający stosowany zewnętrznie do płukania ust i gardła (1:10-20 części wody), do smarowania (1:5-10 części miodu), do szprycowań, kompresów przeciw obrzękom.

Acetum scillae – ocet cebuli morskiej zawierał Bulbus Scillae, spiritus 90% ana 5,0, acidum aceticum 30% 9,0, aqua destillata 36,0; płyn przezroczysty, żółty, o smaku gorzko-kwaśnym. Doustnie jako lek moczopędny, wykrztuśny i tonizujący serce, przeciwobrzękowy po 15-30 kropel 3-4 razy dziennie.

W kosmetyce ocet, a zwłaszcza octy winne lub ziołowe mogą być wykorzystywane do przemywania skóry łojotokowej, trądzikowej i do płukania włosów przetłuszczających się, z brakiem połysku i puszystości. Płukanki w roztworze octu często zapobiegają łupieżowi i grzybicom, ze względu na właściwości antyseptyczne i zakwaszające. Kąpiele stóp w roztworze octu usuwają uczucie zmęczenia i obrzęki